Архив қызметiнiң бастауы Сандықтау ауданының аумағында 1990 жылы басталды. Содан бастап архивпен ауыр емес, бiрақта салмақты жол өттi. Бiрнеше рет оның аты өзгердi, бiрақта мақсаты мен мiндетi бiр: жинау, сақтау, есепке қою.
Бүгiнде Сандықтау ауданының мемлекеттiк архивiнiң қабырғаларында 1928 жылдан бастап бүгiнгi күнге дейiнгi бiздiң ауданның өткен тарихы туралы материалдар жиналған. 2016 жылдың бiрiншi шiлдесiне Сандықтау ауданының мемлекеттiк архивында сақтауда 227 қор, 45000 сақтау бiрлiгi, оның iшiнде 107 сақтау бiрлiгi фотоқұжат, 216 құжат жеке шығудан. Сандықтау ауданының мемлекеттiк архивында сақталаттын құжаттардың негiзгi салмағы орыс тiлiнде құралған. Қазақ тiлiндегi құжаттар латын графикасының негiзiнде жазылған.
Ең бiрiншi құжаттарды «Балкашин ауданы тарихы бойынша құжаттар коллекциясы» құрайды. Құрамына керемет құжаттар кiрген: 1868 жылы туындаған Сантыктав ауылының, Сандыктав бастауыш мектебiнiң тарихы, бiрiншi гилдидағы жергiлiктi шонжар Кашкаровтың үйiнiң фотоқұжаты, станица казактарын 1914 жылы Германиямен соғысқа шығарып салуы және көптеген басқалары.
Керемет құжаттар болып жеке сақталған құжаттар болып табылады. Социалистiк еңбек ерi Боронина Раиса Степановнаның, Шуховцова Мария Васильевнаның КСРО халық ағарту iсiнiң үздiгi, Давыдченко Николай Андреевичтiн Сандықтау ауданының құрметтi азаматы, Савин Николай Павловичтiн КСРО спорт шеберi, ауданның құрметтi азаматы, Лотц Борис Германовичтiн тыл еңбеккерi, ауданның қоғамдық-саяси қайраткерi. Барлық осы адамдар бiздiн ауданның тарихи оқиғаларының тiкелей қатысушылары болған, ал архив қорлары олардың шығармашылық, қызметтiк, қоғамдық iстерiн көрсетедi, жеке жазбаларын, фотосуреттерiн мазмұндайды.
Мемлекеттiк архивтың фотоқорында ауданда ерекше маңызды оқиғалардың хронологиясын сақтайды. Фотоқұжаттың негiзiнде нақты нысандар, адамдар.
Мемлекеттiк архивта сақталатын құжаттардың жалпы санынан жартысын тұрақты, мәңгi сақталатын құжаттар құрайды. Олардың барлығы құнды. 1928 жылдан бастап 1991 жыл бойынша құжаттар кеңестер кезеңiне жатады. Атқарушы билiктiн архив қорларына аймақтың әкiмшiлiк-аумақтық қайта құрылуы туралы мәлiметтер бар, экономика мен мәдениетiн жағдайы туралы өндiрiс үздiктерiн және көпбалалы аналарды марапаттау туралы құжаттар, шешiмдер, қаулылар, жиналыс хаттамалары жатады.
Халық шаруашылығын жергiлiктi органдар басқару, оған бағынышты кәсiпорындар мен ұйымдардың құжаттар қорындағы құжаттар өнеркәсiптi, құрылысы, ауыл шаруашылығын, сауданы, қаржы органдарының қызметiн, көлiк кәсiпорындары мн ұйымдарн, байланыс, коммуналдық шаруашылықты, тұрмыстық қызметтi, сауда ұйымдарын сипаттайды. Сол кезеңге 1930 жылдан бастап сақталған жеке құрамы бойынша қжаттар жатады, бұлар жеке құрамы бойынша бұйрықтар, есеп айырысу төлем ведомстары, колхоздар, совхоздар, артелдер, машина-трактор станциясының, автокөлiк кәсiпорындарының, аудандық аурухананың, аудандық халыққа бiлiм беру бөлiмiнiң, тұрмыстық қызмет көрстудiн ауданық комбинатының және басқада жұмысшылардың еңбекақы бойынша жеке шоттары жатады.
Тәуелсiздiк кезiндегi 1991-2014 жылдар құжаттарын ауылдық кеңестердiн, орман шаруашылығы кәсiпорындарының, ауданның мемлекеттiк мекемелерiнiң, акционерлiк қоғамдардың, жауапкершiлiгi шектеулi серiктестiктердiн жеке құрамы бойынша құжаттар қорлары құрайды.
Архивта құжаттар өлi жүк болып жатпауға тиiс, ал архив қызметкерлерi оларды сөйлеуге мәжбүр етiп екiншi өмiр беруi тиiс.
Жылсайын Сандықтау ауданының мемлекеттiк архивiмен Сандықтау ауданының және Балкашино ауылының естелiк және атаулы күндерiнiң күнтiзбесi басып шығарылады. Тың және жатқан жерлердi игерудiн 60 жылдығына «Планета целина» жинағыдайындалды, Жеңiстiң 65 жылдығына «Подвиг героев в сердцах народных» жинағы басып шығарылды, Ұлы Жеңiстiң 70 жылдығына «Вечный зов памяти» жинағын дайындадық, қазiргi уақытта «Документальное наследие" жинағымн жұмыс iстеудемiз.
2014 жылы Сандықтпау ауданының мемлекеттiк архивiнiң ақпараттық веб-сайты ашылды. Мемлекеттiк архив қызметiнiң жетекшi бағыттарының бiрi бұл Қазақстан Республикасы ұлттық архив қорының құжаттарын құрастыру. Осы мақсатқа қол жеткiзу үшiн мемлекеттiк архивпен ведомстволық архивтармен жұмыс iстеуге назар бөлiнедi. Архив қызметкрлерiмен тәжiрбиелiк және әдiстемелiк көмек көрсетiледi, құжаттарды ұйымдастыруға бақылау жасалады. Ауданның 46 ұйымы ауданның мемлекеттiк архивiнiң жинақтаушы көзi болып табылады.
Адамдарға қызмет ету, олардың сауалдарын қанағаттандыру бұл мiндет мемлекеттiк архив үшiн алдынғы сатыда болған және болады. Мемлекеттiк архивпен «Архив анықтамаларын беру» мемлекеттiк қызметi көрсетiледi. Архивқа тек қана бiздiн ауданның тұрғындары ғана хат жазбайды және келмейдi, сонымен бiрге алыс және шақын шетелден келедi. Құжаттар еңбек жолын нақты белгiлеуге және толық көлемде зейнеткерлiкке шығуға көмектестi. Жыл сайын мемлекеттiк архивпен мыңнан астам сауал қанағаттандырылады.
Бiздiң жұмыста архивта бардан, құндылықты сақтап қалу үшiн архившiлердiн кәсiптiлiгi маңызды. Архивта архив iсiне берiлген, тығыз ұжым құрылды.
Жылсайын қорлардың саны көбеюде, азаматтардың және ұйымдардың үндеу саны бәлен есе өсуде, архив қызметiнiң барлық аспектiлерi бойынша талаптар өсуде, бүгiнде архившiлердiн алдында өз жұмысын жетiлдiру мiндетi тұр.
Сонында Абайдың «Сөздер кiтабiндағы»сөздермен айтқым келедi. Әлем-мұхит, уақыт –желдiн сыбысы, ерте толқын- үлкен ағалар, кеш толқын-кiшi бауырлар. Ұрпақ кезекпен ауысуда, ал олардың тыныштығы ұмытылмас. Тек қана архив «Мен қайдан тудым?» деген сұраққа жауап бере алады.
